Hiệu ứng toàn cảnh là một bước thay đổi đột ngột trong nhận thức, được báo cáo bởi một số phi hành gia vũ trụ, xảy ra trong các chuyến bay, thường là khi họ được nhìn thấy Trái đất từ quỹ đạo hoặc từ bề mặt của Mặt trăng.

​

Rất giống với trải nghiệm của một vài người khi sử dụng ma túy (như LSD), được nhìn thấy Trái đất từ xa có thể thay đổi con người mãi mãi: từ tâm thế cho đến những điều cụ thể hơn, chẳng hạn như khuynh hướng chính trị. Từ những phi hành gia vũ trụ đầu tiên được nhìn thấy Trái đất từ không gian, cho đến những cảm nhận ẩn dụ, qua văn học, hoặc điện ảnh, hoặc trong mơ, hoặc trong các trạng thái ý thức biến đổi khác... có một điều gì đó huyền bí xảy ra khi loài người được trải nghiệm một tầm nhìn cao hơn.

​

Christopher Potter, tác giả quyển “The Earth Gazers” (Những kẻ ngắm nhìn Trái đất - NXN Pegasus Books, 2018), viết hẳn 400 trang sách về những đổi thay huyền bí này. Ở đây, chúng ta được biết ngay cả những người không trực tiếp được nhìn ngắm bằng mắt mình cũng vẫn có thể cảm nhận Hiệu ứng Toàn cảnh. Ví dụ như: nhà sinh vật học René Dubos, người khiến cho câu khẩu hiệu "think globally, act locally" trở nên nổi tiếng, nói rằng: nhìn ảnh Trái đất từ Mặt trăng giúp tôi nhận ra là Trái đất là một sinh vật. James Lovelock, thời ấy làm việc cho NASA, được tạo cảm hứng bởi hình ảnh “Trái đất mọc” mà viết ra Thuyết Gaia của mình.

​

Khi Christopher Potter được hỏi vì sao lại viết quyển sách này, anh kể:

"Tôi nhớ một lần, ở Provincetown, tôi chiêm ngưỡng đại dương rộng lớn, và nhìn thấy ở góc mắt bên trái mặt trời đang chìm dần vào biển cả, trong khi khóe mắt bên phải của tôi được nhìn thấy mặt trăng đang từ từ lên khỏi chân trời . Trong một thoáng, tôi cảm nhận trái đất như một quả cầu rơi xuống từ không gian. Choáng váng."

​

Edgar D. Mitchell là người thứ 6 của nhân loại đặt chân lên Mặt trăng, viết:

"Từ ngoài đó, trên mặt trăng, tất cả những lằng nhằng chính trị của thế giới đều trở nên bé mọn. Bạn những muốn thộp cổ một chính trị gia, lôi xềnh xệch anh ta hàng ngàn dặm đến bên cạnh mình và bảo rằng: Thằng khốn, nhìn đi!

…

Cảm nhận muốn sống cuộc đời của mình một cách tràn đầy, khao khát có thêm kiến thức, muốn bỏ rơi ngay lập tức những cuộc chạy đua tiền bạc… đều là những phản ứng điển hình cho một trải nghiệm ý thức biến đổi. Nỗi sợ chết trước kia giờ lùi xa. Nếu nói chung chúng tôi có thể giữ lại được thường xuyên sự thức tỉnh hiện sinh này, cảm xúc về sự vĩnh cửu là rất sâu xa và không thể bị lay chuyển."

​

---

Edgar Mitchell: The Way of the Explorer: An Apollo Astronaut's Journey Through the Material and Mystical Worlds New Page Books (2008).